समृध्द महाराष्ट्र  उज्ज्वल महाराष्ट्र

आपले स्वागत आहे.

           पर्यावरण म्हणजे काय ?

              पर्यावरण म्हणजे आपल्या सभोवतालचं सर्व काही - जसं की हवा, पाणी, माती, झाडं, प्राणी, माणसं आणि इतर सजीव-निर्जीव गोष्टी. हे सर्व एकमेकांशी जोडलेले आहेत आणि एकमेकांवर अवलंबून आहेत. पर्यावरण आपल्याला जीवनासाठी आवश्यक सर्व गोष्टी देते - श्वास घेण्यासाठी हवा, पिण्यासाठी पाणी, खाण्यासाठी अन्न आणि जगण्यासाठी जागा.

पर्यावरणाचे प्रकार:

• नैसर्गिक पर्यावरण – पर्वत, नद्या, समुद्र, जंगल, प्राणी, पक्षी इत्यादी.
  
  

• मानवनिर्मित पर्यावरण – शहरे, रस्ते, इमारती, कारखाने इत्यादी.

पर्यावरणाचे महत्त्व:

• आपल्याला शुद्ध हवा, पाणी आणि अन्न मिळते

• नैसर्गिक संतुलन टिकून राहते

• सर्व सजीवांच्या अस्तित्वासाठी आवश्यक आहे

पर्यावरणाचे होणारे नुकसान

             आजच्या आधुनिक जगात माणसाच्या सोयीसाठी अनेक गोष्टी तयार होत आहेत, पण त्याचबरोबर पर्यावरणाचं मोठं नुकसान ही होत आहे. हे नुकसान नैसर्गिक संतुलन बिघडवतं आणि सर्व सजीवांच्या आयुष्यावर परिणाम करतं.

 पर्यावरणाच्या नुकसानीची प्रमुख कारणे:

• जंगलतोड (Deforestation): झाडे तोडल्यामुळे ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होते आणि अनेक प्राण्यांचे निवासस्थान नष्ट होते.

• प्रदूषण (Pollution):

  1. हवेचे प्रदूषण: वाहनांचा धूर, कारखान्यांचा धूर.

  2. पाण्याचे प्रदूषण: नद्यांमध्ये सांडपाणी, रासायनिक कचरा.

  3. मातीचे प्रदूषण: प्लास्टिक, रासायनिक खतांचा अति वापर.

• औद्योगिकीकरण आणि शहरीकरण (Industrialization & Urbanization): वाढत्या कारखान्यांमुळे आणि शहरांमुळे पर्यावरणावर मोठा भार पडतो.

• प्लास्टिकचा अतिवापर (Excessive Plastic Use): प्लास्टिक सहज विघटित होत नाही; त्यामुळे माती आणि पाण्याचे प्रदूषण वाढते.

• हवामान बदल (Climate Change): ग्लोबल वॉर्मिंगमुळे तापमान वाढ, दुष्काळ, पूर आणि वादळे वाढत आहेत.

• असंवेदनशील मानवी वर्तन: कचरा टाकणे, पाण्याचा अपव्यय, प्राण्यांना त्रास देणे इत्यादी गोष्टींमुळे पर्यावरणाचे नुकसान होते.

शिक्षणाचे महत्त्व

शिक्षण  म्हणजे केवळ वाचणं-लिहिणं नव्हे, तर जीवन जगण्याची कला शिकवणं होय.
शिक्षणामुळे माणूस विचार करायला, निर्णय घ्यायला आणि समाजात आपलं स्थान निर्माण करायला शिकतो.

 शिक्षणाचे फायदे:

• ज्ञान प्राप्त होते: शिक्षणामुळे आपल्याला जगाविषयी माहिती मिळते आणि आपली विचारसरणी विकसित होते.

• स्वावलंबन वाढते: शिकलेला माणूस स्वतःच्या पायावर उभा राहू शकतो आणि इतरांनाही मदत करू शकतो.

• नैतिक मूल्यांची जाणीव होते: शिक्षण आपल्यात प्रामाणिकपणा, सहकार्य, आणि आदर यासारखी चांगली मूल्यं रुजवतं.

• समाजाची प्रगती होते: शिक्षित नागरिकांमुळे देश आणि समाज दोन्ही पुढे जातात.

• तंत्रज्ञान आणि नवोन्मेष: शिक्षणामुळे विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि नवीन कल्पना विकसित होतात.

 निष्कर्ष:

“शिक्षण हेच सर्वात शक्तिशाली शस्त्र आहे, ज्याच्या मदतीने आपण जग बदलू शकतो.”  नेल्सन मंडेला

आपण पर्यावरणासाठी काय करू शकतो ?

आपलं पर्यावरण स्वच्छ, सुंदर आणि निरोगी ठेवणं ही आपली जबाबदारी आहे.
थोड्या छोट्या गोष्टींमुळे आपण मोठा बदल घडवू शकतो.

 पाणी वाचवा

• नळ उघडा ठेवू नका.

• पावसाचं पाणी साठवण्यासाठी रेनवॉटर हार्वेस्टिंग वापरा.

 झाडे लावा आणि जतन करा

• दर वर्षी किमान एक झाड लावा.

• झाडे तोडण्याऐवजी त्यांची काळजी घ्या.

 प्लास्टिकचा वापर कमी करा

• कापडी किंवा कागदी पिशव्यांचा वापर करा.

• प्लास्टिक वस्तू पुनर्वापरासाठी द्या.

 प्रदूषण कमी करा

• शक्य असल्यास सायकल किंवा सार्वजनिक वाहन वापरा.

• कारखाने आणि वाहनांचा धूर कमी करण्यासाठी पर्यावरणपूरक उपाय करा.

 ऊर्जा वाचवा

• न वापरता दिवे, पंखे आणि इलेक्ट्रॉनिक वस्तू बंद करा.

• सौरऊर्जेचा वापर करा.

 स्वच्छता राखा

• कचरा योग्य ठिकाणी टाका.

• शाळा, घर आणि सार्वजनिक ठिकाणं स्वच्छ ठेवा.

जनजागृती करा

• इतरांना पर्यावरण संरक्षणाचे महत्त्व समजवा.

• शाळेत किंवा समाजात पर्यावरण विषयक उपक्रम राबवा.

निष्कर्ष:

“प्रकृती आपली आई आहे - तिचं रक्षण करणं हीच खरी सेवा आहे.” 

शिक्षणासाठी आपण काय करू शकतो?

शिक्षण हे प्रत्येक माणसाचा मूलभूत हक्क आहे.
सर्वांना चांगले शिक्षण मिळावे आणि ज्ञानाचा प्रसार व्हावा यासाठी आपण सर्वजण काही महत्त्वाची पावले उचलू शकतो.

शिक्षणाचे महत्त्व समजावून सांगणे

• गावात, समाजात किंवा शाळेत लोकांना शिक्षणाचे फायदे समजावून द्या.

• पालकांना त्यांच्या मुलांना शाळेत पाठवण्यासाठी प्रोत्साहित करा.

गरीब व गरजू मुलांना मदत करणे

• शालेय साहित्य (पुस्तके, वही, पेन) दान करा.

• ज्यांना शिक्षण परवडत नाही, अशा विद्यार्थ्यांना शिकण्यासाठी आर्थिक मदत करा.

तंत्रज्ञानाचा उपयोग करणे

• ऑनलाइन शिक्षणाच्या माध्यमातून ज्ञान वाढवा.

• डिजिटल साधनांचा वापर करून शिकवण अधिक सोपी आणि रोचक बनवा.

शिक्षकांचा आदर करा

• शिक्षक आपल्याला ज्ञान देतात, त्यामुळे त्यांचा आदर करा.

• शाळेत आणि समाजात त्यांचं योगदान ओळखा.

स्वतः शिक्षण घ्या आणि इतरांना शिकवा

• सतत नवीन गोष्टी शिकत राहा.

• जे शिकलात ते इतरांसोबत शेअर करा, विशेषत: लहान मुलांशी.

शिक्षणात समानता आणा

• मुलगा आणि मुलगी दोघांनाही समान शिक्षणाची संधी द्या.

• समाजातील सर्व स्तरांपर्यंत शिक्षण पोहोचवण्याचा प्रयत्न करा.

 निष्कर्ष:

“शिक्षण हे केवळ उज्ज्वल भविष्याचं दार नाही, तर समाज परिवर्तनाचं सामर्थ्य आहे.”

 आमचे सध्याचे वृक्ष लागवड लोकेशन तळजाई टेकडी, तळजाई माता मंदिर, पुणे